Tədqiqatın əsas məqsədi rəqəmsal transformasiyanın dərinləşməsi fonunda fintech ekosisteminin inkişaf etdirilməsi məqsədilə sandbox rejiminin (tənzimləyici test reji-minin) və onun xarakterik xüsusiyyətlərinin, habelə maliyyə bazarlarına mümkün təsir istiqamətlərinin açıqlanmasına yönəlmişdir. Tədqiqat işində qabaqcıl beynəlxalq təc-rübənin açıqlanması ilə yanaşı, məntiqi ümumiləşdirmə üsulu tətbiq edilmişdir. Təd-qiqatda maliyyə bazarlarında innovativ texnologiya və həllərin tətbiqinin genişlən-məsi məqsədilə sandbox rejiminin tətbiqi üzrə əsas məqsədlər və onların təhlili yer almışdır. Həmçinin sandbox rejimi üzrə hüquqi tənzimləmə və bu sahədə qabaqcıl beynəlxalq təcrübə, bu rejimin maliyyə bazarlarına mümkün təsir istiqamətləri, o cümlədən müsbət meyillər və rejimin tətbiqi ilə bağlı baş verə biləcək risklərin əsas növləri araşdırılmışdır. Tədqiqat nəticəsində sandbox rejiminin maliyyə bazarlarına təsir istiqamətləri açıqlanaraq, ölkəmizdə bu rejimin tətbiqi ilə bağlı təkliflər irəli sürülmüşdür. Tədqiqatın məhdudiyyətləri sandbox rejimi ölkədə tətbiq edilmədiyinə görə yerli maliyyə bazarlarına təsir istiqamətləri haqqında praktik məlumatların tələb edilməsidir. Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti fintech ekosisteminin inkişafında sandbox rejiminin rolunun və əhəmiyyətinin araşdırılması, maliyyə bazarlarına təsir istiqamət-lərinin təhlili, habelə ölkəmizdə bu sahənin inkişafı üçün daha əlverişli olan həll yolu-nun seçilməsidir.

Açar sözlər: Sandbox rejimi, ödəniş xidməti təchizatçısı, fintech, bank olmayan ödəniş xidməti təchizatçıları.

Xülasə

Tədqiqat işinin məqsədi dünya əhalisinin artımının zamandan və COVİD-19 pande-miyasından asılılığını göstərərək, 2030-cu il üçün demoqrafik proqnozunu verməkdir. Tədqiqat işində demoqrafik inkişafın tarixi aspektlərinə nəzər salınaraq, bəşəriyyətin gələcək inkişafında əhalinin rolu haqqında fərziyə və konsepsiyalar təhlil edilmişdir. Tədqiqatın aktuallığı müasir dövrün qlobal problemlərindən olan əhali artımının tən-zimlənməsi sahəsində əsas prosesləri əhatə etməsidir. Tədqiqat işi müqayisəli təhlil və statistik təhlil çərçivəsində ümumi elmi tədqiqat metodları əsasında, həmçinin infor-masiyanın struktur və dinamikasının təhlili, qrafik təsviri vasitəsilə yerinə yetiril-mişdir. İqtisadi faktorların qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində əmtəəyə verilən dəyərdən gələn gəlirin faktorlar arası optimal nisbətdə bölünməməsi Maltus nəzəriyyəsi müd-dəalarının doğruluğunun təsdiqinə gətirib çıxarmışdır. Tədqiqat nəticəsində dünya əhalisinin artımının zamandan və COVİD-19 pandemiyasından asılılığının ekono-metrik modeli qiymətləndirilərək proqnozlar verilmişdir. Tədqiqatın praktik əhəmiy-yəti ondadır ki, demoqrafiya problemləri ilə məşğul olan tədqiqatçılar müəllifin əldə etdiyi proqnozlardan yararlana bilərlər.


Açar sözlər: demoqrafiya, iqtisadi faktorlar, trend modeli, COVİD-19.

Ədəbiyyat


1. «Курс демографии» под редакцией А.Я. Боярского. М. 1985;

2. Fəlsəfə ensiklopedik lüğəti. B. 1997;

3. Валентен Д. И. «Теория и политика народонаселения». М., 1967;

4. Семенов Н.Н. «Наука и общество» М. 1973;

5. Tomas Maltus. An Essay on the Principle of Population, as It Affects the Future Improvement of Society, with Remarks on the Speculations of Mr. Godwin, M. Condorcet, and Other Writers, 1798);

6. Урланиc Б.Ц. Глобальные проблемы народонаселения и различные подходы к их решению. «Вопросы философии» № 10. 1979;

7. https://az.wikipedia.org/wiki/Demoqrafiya;

8. https://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Gompertz;

9. https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Robert_Malthus;

10. https://az.wikipedia.org/wiki/COVID-19_koronavirus_pandemiyas%C4%B1;

11. Y.H.Həsənli. Statistika:Praktiki nümunələrlə.Bakı, 2014, 564 s. (Y Hasanli. Statistics: Practical examples, Baku, Azerbaijan, 2014);

12. Кремер Н.Ш., Путко Б.А. Эконометрика: Учебник для вузов / Под ред. проф. Н.Ш. Кремер. – М.:ЮНИТИ-ДАНА, 2007. – 311 с.

Xülasə

Tədqiqatin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasında tətbiq olunan vergi güzəşt və azadolmalarının səmərəliliyinin müəyyən edilməsidir. Tədqiqat işi müqayisəli təhlil, sistemli yanaşma, məntiqi ümumiləşdirmə kimi tədqiqat üsulları əsasında yerinə ye-tirilmişdir. Tədqiqat işində vergi güzəştlərinin mahiyyəti açıqlanmış, Azərbaycan Res-publikasının Vergi Məcəlləsində nəzərdə tutulan vergi güzəşt və azadolmalarının təh-lili aparılmış, onların səməmrəliliyinin qiymətləndirilməsi məsələləri tədqiq olunmuş-dur. Tədqiqatın məhdudiyyətləri daha geniş praktiki informasiyanın tələb olunmasıdır. Tədqiqat nəticəsində vergi güzəşt və azadolmalarının büdcə, iqtisadi və sosial səmə-rəsinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı təkliflər işlənib hazırlanmışdır. Tədqiqatın praktik əhəmiyyəti Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində nəzərdə tutulan vergi güzəşt və azadolmalarının səmərəliliyinin qiymətləndirilməsində praktiki köməklik göstərilməsidir.


Açar sözlər: vergi güzəşti, vergi siyasəti, sosial güzəştlər, stimullaşdırıcı güzəştlər, vergi güzəştlərinin səmərəlilik meyarları.